Trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ trên mọi lĩnh vực, ngành chế biến thực phẩm đã ứng dụng các công nghệ số như Internet vạn vật (IoT), AI, blockchain và Big Data để tối ưu hóa quy trình sản xuất, kiểm soát chuỗi cung ứng.
TH đã tiên phong cung cấp dữ liệu về NDA Trace, giải pháp truy xuất nguồn gốc sản phẩm do các chuyên gia Việt Nam thuộc Hiệp hội Dữ liệu Quốc gia (NDA) phát triển. Với công nghệ này, mỗi lô sản phẩm được gắn một mã QR duy nhất, đảm bảo an toàn và dễ dàng xác minh ở mọi khâu - từ sản xuất, nhập khẩu, kiểm tra chất lượng đến đóng gói, vận chuyển và bán lẻ (Ảnh: TTXVN)
Trong thời gian gần đây, nhiều doanh nghiệp đã áp dụng các giải pháp tiên tiến để hiện đại hóa sản xuất và nâng cao năng lực cạnh tranh.
Một ví dụ điển hình là Vinamilk, doanh nghiệp đã đầu tư vào công nghệ 4.0 để theo dõi dữ liệu 24/7, đảm bảo sức khỏe đàn bò, năng suất sữa cao và kiểm soát chất lượng. Mỗi con bò đều được gắn chip điện tử để theo dõi sức khỏe, chu kỳ sinh sản và chế độ ăn uống được thiết kế riêng cho từng độ tuổi.
Tại Công ty Cổ phần Chuỗi Thực phẩm TH, hệ thống truy xuất nguồn gốc từ trang trại đến bàn ăn đã được áp dụng công nghệ mã vạch và mã QR trên toàn bộ sản phẩm, giúp người tiêu dùng dễ dàng tiếp cận thông tin chi tiết về nguồn gốc sữa, quy trình sản xuất và tiêu chuẩn chất lượng.
Công ty Cổ phần Thực phẩm Dinh dưỡng Nutifood đã đầu tư hệ thống thiết bị hiện đại, đáp ứng các yêu cầu khắt khe của quy trình sản xuất, đặc biệt là công nghệ Aseptic giúp ngăn ngừa vi khuẩn xâm nhập trong quá trình sản xuất, đảm bảo giảm thiểu tối đa tổn thất chất lượng và giá trị dinh dưỡng của sản phẩm.
Minh Phú, một trong những nhà xuất khẩu tôm lớn nhất Việt Nam, đã hợp tác với FPT để triển khai các giải pháp chuyển đổi số toàn diện, đặc biệt trong chuỗi cung ứng và sản xuất. Hệ thống ERP và AI được áp dụng để tự động hóa quy trình nuôi trồng, chế biến và truy xuất nguồn gốc tôm, giúp giảm thời gian xử lý dữ liệu từ hàng tuần xuống chỉ vài giờ. Ví dụ, công nghệ IoT giám sát môi trường ao nuôi (như độ mặn, oxy hòa tan) thời gian thực, tối ưu hóa sử dụng nước và phân bón, từ đó nâng cao năng suất lên 20-30% và giảm tỷ lệ hao hụt sản phẩm. Ngoài ra, blockchain được tích hợp để cung cấp chứng nhận minh bạch cho thị trường xuất khẩu, giúp Minh Phú tăng doanh thu xuất khẩu lên hơn 400 triệu USD/năm. Điều này không chỉ nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế mà còn hỗ trợ nông dân địa phương kết nối trực tiếp với chuỗi giá trị.
Ngoài ra, Mavin, doanh nghiệp hàng đầu về chế biến hạt điều, đã triển khai dự án ERP quy mô lớn với sự hỗ trợ của FPT, đánh dấu bước ngoặt trong chuyển đổi số ngành nông nghiệp Việt Nam. Hệ thống này tích hợp dữ liệu từ khâu thu mua nguyên liệu đến xuất khẩu, sử dụng AI để dự báo nhu cầu thị trường và tối ưu hóa logistics, giúp giảm chi phí vận hành lên đến 15%. Công nghệ số hóa kho bãi (IoT theo dõi nhiệt độ, độ ẩm) đảm bảo chất lượng hạt điều không bị suy giảm, trong khi ứng dụng di động cho phép nông dân theo dõi giá cả và hợp đồng trực tuyến. Kết quả là Mavin đã mở rộng thị phần toàn cầu, đạt kim ngạch xuất khẩu hơn 500 triệu USD/năm, đồng thời thúc đẩy mô hình nông nghiệp bền vững bằng cách giảm lãng phí tài nguyên.
Theo TS. Đặng Trần Thọ, Đại học Bách khoa Hà Nội, ứng dụng công nghệ chế biến thực phẩm đã có những bước tiến vượt bậc, mang lại những kết quả đáng ghi nhận trong việc nâng cao chất lượng sản phẩm và gia tăng giá trị trong chuỗi cung ứng. Tuy nhiên, ông cho biết vẫn còn nhiều thách thức, đó là các doanh nghiệp đang phải đối mặt với tình trạng thiếu vốn đầu tư số hóa và thiếu nguồn nhân lực thành thạo công nghệ số.
Để giải quyết những vấn đề này, bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Hội Lương thực Thực phẩm TP.HCM (FFA), đã đề xuất cần đầu tư mạnh mẽ vào dây chuyền sản xuất, tự động hóa, số hóa trong quản lý và hoạt động nghiên cứu phát triển. Bà kêu gọi Nhà nước ưu đãi tín dụng để hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về an toàn thực phẩm, tiêu chuẩn kỹ thuật, truy xuất nguồn gốc sản phẩm.
Phát triển hạ tầng số là yếu tố then chốt, tạo nền tảng chuyển đổi số cho toàn ngành, bà nhấn mạnh, đồng thời đề xuất Nhà nước tổ chức các sự kiện xúc tiến thương mại kết hợp với các chương trình đổi mới công nghệ, hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng thị trường quốc tế.